احساس خارش و سوزش، در هر جای بدن که باشد، آزاردهنده و ناخوشایند است؛ اما وقتی چنین حس ناخوشایندی را در حوالی ناحیه تناسلی تجربه میکنید، موضوع برایتان ناخوشایندتر و حساستر میشود. بیشتر خانمهایی که برای اولین بار چنین احساس آزاردهندهای را در حوالی واژن تجربه میکنند، اولین نگرانیشان این است که مبادا این خارش و سوزش، نشانهای از یک بیماری جدی و خطرناک باشد. اما واقعیت این است که اغلب این خارشها از نظر طبی چندان خطرناک به حساب نمیآیند. با این حال، از آنجا که برخی از این موارد ممکن است ناشی از بروز عفونتهای خاصی در ناحیه واژن باشند، مشاوره طبی برای تشخیص و درمان مناسب ضروری به نظر میرسد.
قبل از ورود به بحث خارش واژن، بخوانید!
وقتی کلیدواژه «خارش واژن» یا «علت خارش واژن چیست» را در اینترنت جستجو میکنید، ممکن است با توصیههای غیرعلمی متعددی روبرو شوید؛ توصیههایی که بیشترشان هیچ فایدهای ندارند. اما گاهی بهکاربستن همین توصیههای بیفایده ممکن است ضرر هم داشته باشد؛ چراکه زمان طلایی درمان را از شما میگیرد و به این ترتیب، باعث میشود عوارض بیماری شما شدیدتر و درمان آن دشوارتر شود. بنابراین به توصیههای سطحی و سادهای که در زمینه اینکه خارش واژن نشانه چیست؟ میخوانید یا میشنوید، اعتنا نکنید و بدانید که علامتی مانند خارش ممکن است نشانهای از مشکلات مختلف باشد. برخی از این مشکلات، حتی بدون درمان و بهطور خودبخودی نیز طی مدت کوتاهی برطرف میشوند؛ فارغ از اینکه به آن توصیههای غیرعلمی عمل کنید یا نه. اما برخی دیگر نیاز به درمان طبی دارند. در یک کلام، درمان طبی کاملا وابسته به تشخیص طبی است. اگر میخواهید با انواع، علل و راهحل خارش واژن آشنا شوید، با این مطلب همراه شوید.
علت خارش واژن چیست؟
اگر از متخصصان زنان و زایمان بپرسید که «چرا برخی خانمها دچار خارش واژن میشوند؟»، آنها در پاسخ به شما خواهند گفت که عوامل بسیاری میتوانند به بروز خارش و سوزش در ناحیه واژن منجر شوند. برخی از مهمترین و شایعترین عوامل موثر در این زمینه عبارتند از:
عفونت قارچی واژن (کاندیدیاز واژینال)
شیوع این گروه از عفونتهای واژن نسبتا زیاد است و شایعترین علت مراجعه به پزشک عفونت قارچی واژن است. سهچهارم زنان در طول زندگی خود، دستکم یکبار، عفونت قارچی را تجربه میکنند. این عفونت وقتی ظهور و بروز پیدا میکند که قارچ کاندیدا در حوالی واژن مستقر شود و رشد و تکثیر پیدا کند. بارداری، تماس جنسی، مصرف برخی آنتیبیوتیکها و هر عامل دیگری که توان دستگاه ایمنی زنان را کاهش دهد، احتمال بروز عفونت قارچی واژن را در آنها افزایش میدهد. در این حالت، علاوه بر خارش و سوزش واژن، ترشحات سفید و پنیریشکلی از واژن خارج می شود که بوی خاصی ندارد. یکی از مهمترین وجوه افتراق عفونتهای قارچی و باکتریایی واژن همین است که ترشحات ناشی از عفونتهای قارچی بوی خاصی ندارند، در حالی که ترشحات ناشی از عفونتهای باکتریایی بوی تند و ناخوشایندی دارند.
واژینوز باکتریایی و عفونت تریکومونیای واژن
اگرچه معمولا ترکیبی از باکتریهای بیآزار و غیر بیماری زا در نواحی مختلف بدن (از جمله، در واژن خانمها) وجود دارد؛ اما گروهی از باکتریها هم هستند که حضورشان چندان بیآزار و خطرناک نیست؛ مخصوصا اگر به رشد و تکثیر بیرویه بپردازند. رشد و تکثیر این قبیل باکتریها در واژن خانمها میتواند به شکلگیری عفونت و بیماری منجر شود. سوزش واژن از نخستین علایم بروز چنین عفونتی خواهد بود و گاهی خارش هم به این علائم اضافه میشود. در صورتی که این خارش و سوزش با علایم دیگری مانند ترشحات چرکی همراه باشد، احتمال اینکه دلیل خارش واژن به خاطر عفونت باکتریایی بوده باشد، افزایش خواهد یافت؛ مخصوصا اگر این ترشحات، بوی تند و ناخوشایندی داشته باشند. تاکید بر بوی ناخوشایند ترشحات از این بابت است که در برخی دیگر از عفونتهای ناحیه واژن (مانند عفونتهای قارچی) معمولا بوی خاصی از ترشحات به مشام نمیرسد. توجه به این قبیل تفاوتهای ساده برای پزشکان، ارزش تشخیصی دارد؛ چراکه درمان مورد استفاده در این عفونتهای متفاوت، یکسان نیست.
خشکی واژن (واژینیت آتروفیک)
در دوران یائسگی، به طور طبیعی، میزان ترشح هورمون استروژن در بدن زنان کاهش مییابد و این باعث میشود دیواره واژن تا حدودی تحلیل رفته و خشک شود. این خشکی و تحلیلرفتگی میتواند به طور طبیعی به خارش، سوزش و تحریک ناحیه واژن در دوران یائسگی بینجامد. اما علاوه بر زنان سالمند، خانمهای جوان نیز ممکن است در برهههای مختلفی از زندگی (مثلا پس از بارداری و شیردهی) به این مشکل دچار شوند. همچنین زنانی که به هر دلیلی ناچار شوند تخمدانهای خود را به کمک جراحی از بدن خارج کنند، در معرض ابتلا به واژینیت آتروفیک خواهند بود. احتمال ابتلا به این مشکل در زنان سیگاری، زنانی که از نظر جنسی فعال نیستند و زنانی که زایمان طبیعی نداشتهاند، بیشتر از سایر خانمهاست.
عوامل شیمیایی محرک (حساسیت پوستی)
تماس برخی عوامل شیمیایی با ناحیه واژن میتواند به تحریک آن بینجامد و به خارش شدید واژن و سوزش واژن منجر میشود. از مهمترینِ این عوامل میتوان به کاندوم، فومهای ضدبارداری، صابونها، دستمالهای معطر، لباس زیرنامناسب، پدهای بهداشتی نامناسب و… اشاره کرد.
بیماریهای آمیزشی یا عفونتهای قابلانتقال از طریق تماس جنسی (STD)
کلمه STD مخفف عبارت Sexually Transmitted Diseases و بیانگر مجموعهای از بیماریهاست که میتوانند از طریق تماس جنسی به شریک جنسی منتقل شوند. برخی از این عفونتها علایم و نشانههای آشکار دارند و برخی دیگر هیچ علامت و نشانه آشکاری ندارند و تا مدتها نهفته باقی میمانند ولی در عین حال، در همان دوران نهفتگی، ممکن است به شریک جنسی انتقال پیدا کنند و او را به همان بیماری مبتلا سازند. از شایعترین و مشهورترینِ این بیماریها میتوان به تبخال تناسلی، زگیل تناسلی، سوزاک، سیفیلیس، کلامیدیازیس، ایدز و هپاتیت اشاره کرد. خانمهایی که شریک جنسی آنها به یکی از این بیماریها مبتلا باشد، خواسته یا ناخواسته، در معرض ابتلا به این بیماریها هستند؛ چراکه تمام این عفونتها میتوانند از طریق رابطه جنسی انتقال یابند. بیماریهای آمیزشی مختلف از علایم و نشانههای متفاوتی برخوردارند. با این حال، بسیاری از آنها میتوانند به خارش و سوزش واژن نیز منجر شوند.
لیکن اسکلروز:
بیماری پوستی نادری به نام لیکن اسکلروز وجود دارد که در پی آن، ضایعات پوستی پراکندهای در حوالی منفذ ورودی واژن پدید میآید. این ضایعات پوستی عمدتا سفیدرنگ و فاقد حاشیههای مشخص هستند و در لمس آنها اینطور احساس میشود که کاملا همسطح پوست طبیعی بدن در ناحیه واژن هستند. اگرچه این بیماری پوستی، بیماری نادری به حساب میآید؛ اما به طور کلی احتمال بروز آن با افزایش سن زنان، به ویژه در دوران یائسگی، افزایش مییابد. در هر صورت، ظهور و بروز این قبیل ضایعات پوستی نیز ممکن است با خارش و سوزش واژن همراه باشد.
اما درمان خارش واژن و…
حمله خارش و سوزش واژن در بیشتر مواقع به طور خودبهخود و بدون هر گونه درمان طبی فروکش میکند. با این حال، اگر یکی از سه حالت زیر رخ دهد، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان سریع و صحیح ضرورت پیدا میکند:
- وقتی شدت خارش بیش از حد تحمل است؛
- وقتی تداوم خارش بیش از حد انتظار است؛
- وقتی پس از درمان طبی نیز خارش همچنان ادامه پیدا میکند.
اگر در هر یک از سه حالت فوقالذکر به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید، احتمالا او به معاینه ناحیه تناسلی میپردازد و در صورت لزوم با نمونهبرداری از ترشحات واژن سعی میکند ریشه مشکل را تشخیص دهد؛ چراکه تشخیص طبی مقدمه درمان طبی است. به بیان دیگر، درمانی که پزشک برای رفع خارش واژن انتخاب و تجویز میکند، به این بستگی دارد که ریشه بروز مشکل چه باشد. به همان ترتیبی که در بخش علت خارش و سوزش واژن به ریشههای بروز این مشکل پرداختیم، در این بخش به انواع درمانهای رایج و موجود در این زمینه میپردازیم:
درمان خارش واژن ناشی از عفونت قارچی (کاندیدیاز واژینال)
در این موارد برای خارش واژن، داروهای ضدقارچ، بهترین گزینههای درمانی به شمار میروند. این داروها انواع متعدد و متنوعی دارند و پزشک متخصص زنان پس از ارزیابی شدت عفونت و بیماری شما معمولا یکی از گزینههای درمانی زیر را انتخاب میکند:
داروی موضعی؛ در قالب پماد ضد خارش، کرم ضد خارش یا شیاف؛
داروی خوراکی: در قالب قرص یا کپسول؛
برای پیشگیری از بروز این قبیل عفونتها به زنان توصیه میشود از لباس زیر نخی مناسب و غیرچسبان استفاده کنند تا از تجمع گرما و رطوبت که زمینهساز بروز عفونت قارچی است، جلوگیری شود؛
درمان خارش ناشی از واژینوز باکتریایی و عفونتهای قابلانتقال از طریق تماس جنسی
در این موارد، داروهای آنتیبیوتیکی یا آنتیپارازیتی (بر حسب مورد مانند کرم واژینال کلوتریمازول)، بهترین گزینههای درمانی به شمار میروند. پزشک متخصص زنان پس از تشخیص عامل بیماری، آنتیبیوتیک یا آنتیپارازیت مناسب برای رفع عفونت را تجویز میکند و در نهایت، درمان عفونت تناسلی به رفع خارش واژن منجر خواهد شد. درباره بیماریهای آمیزشی یا عفونتهای قابل انتقال از طریق تماس جنسی (STD) نیز ذکر این نکته ضرورت دارد که بهترین روش پیشگیری از این بیماریها خودداری از برقراری روابط فرازناشویی و حفاظتنشده (بدون استفاده از کاندوم) است. به علاوه، مراجعه به پزشک پس از برقراری هر گونه رابطه جنسی مشکوک نیز میتواند تا حد زیادی از بروز و پیشرفت این قبیل بیماریها جلوگیری کند.
درمان خارش واژن ناشی از خشکی واژن (واژینیت آتروفیک)
از آنجا که ریشه بروز این مشکل در کاهش میزان ترشح هورمون استروژن است، این دسته از خارشهای واژن معمولا با استفاده از کرمهای استروژن، برچسب پوستی استروژن یا قرصهای مکمل استروژن درمان میشود. در بسیاری از موارد، نرمکنندههای موضعی نیز میتوانند به کاهش خشکی واژن کمک کنند و از این طریق، میزان سوزش و خارش واژن را کاهش دهند. بیشتر پزشکان به زنان یائسه توصیه میکنند حتیالمقدور فعالیت زناشویی خود را به طور منظم ادامه دهند، چرا که این کار به سالم نگه داشتن بافت واژن آنها کمک میکند. از توصیههای پیشگیرانه برای رفع این مشکل نیز میتوان به زیاد آب نوشیدن اشاره کرد. این نکته دارویی را نیز نباید از یاد برد که برخی داروها (مانند ضدحساسیتها و ضدسرفهها) میتوانند خشکی مخاط رحم و واژن را تشدید کنند و از این طریق، احتمال بروز خشکی و سوزش واژن را افزایش دهند.
درمان سایر انواع خارش واژن
درمان سوزش و خارش واژن در سایر انواع خارش و سوزش، بر حسب مورد، تجویزهای متفاوتی وجود دارد؛ مثلا برای مداوای مشکل پوستی لیکن اسکلروز معمولا متخصصان پوست و متخصصان زنان از داروهای استروئیدی موضعی استفاده میکنند تا میزان التهاب و تحریک در ناحیه واژن کاهش یابد.
یادآوری: کلماتی نظیر خارش رحم، خارش فرج، خارش ناحیه تناسلی، خارش واژینال، خارش مهبل، خارش وازن، خارش آلت تناسلی که در جستجوهای مربوط به درمان خارش و سوزش واژن بکار می رود همگی غلطهای مصطلحی هستند که توسط عموم مردم بکار گرفته میشوند و منظور همان کلمه خارش واژن است.
منبع: Web MD – Mayo clinic