ششمین راز، مزاج شناسی صحیح خودمان و محیطی که در آن زندگی می کنیم.

توصیه می کنیم مقاله { علت سوزش واژن، پیشگیری و درمان } را مطالعه فرمائید.

مزاج دماغی یا روحی

در مقالات قبل، بخش کلی و عمومی مزاج شناسی فردی را با توجه به خصوصیات کلی ظاهری برایتان نوشتیم. و گفتیم که توجه به چند مورد مهم و اساسی، از جمله کیفیت هیکل و جثه فرد، بافت عضلات و استخوان بندی، رنگ چهره و مو و پوست، همچنین تمایل فرد به سرما یا گرما، و گرایش او به خوراکی های شیرین یا ترش، سنجه های خوبی برای شناخت مزاج یک نفر است.

جناب ابن سینا ده فصل را به ترتیب برای تشخیص مزاج یک نفر مشخص می کند که به تفصیل در کتاب قانون شرح داده شده است.

اما همانگونه که پیشتر هم تاکید کردیم اینها تنها چند معیار از میان ده ها معیار مختلف برای تشخیص مزاج یک نفر است.

مثلا تشخیص مزاج گرم و سرد در میان سیاهپوستان یا کسانی که بومی مناطق جنوبی کشور هستند، با توجه به سایز بینی، رنگ چهره و یا تنومندی عضلات و بافت بدن، بسیار سخت است زیرا این ویژگی ها، خصوصیات عمومی بیشتر کسانی است که به نوعی مرتبط با مناطق گرمسیری هستند. پس آیا سرد مزاجی یا بیماری های مرتبط با آن در میان این افراد وجود ندارد؟

و یا مثلا توصیه به مصرف غذاها و نوشیدنی های گرم برای هر فردی که سفید پوست، فربه و بلند قامت است به صرف رنگ چهره و اندام درشت، و تشخیص بلغمی بودن در این فرد بسیار اشتباه است زیرا می تواند مزاج جبلی این فرد ما را با مزاج فعلی او به اشتباه انداخته و تشخیص ما را دچار مشکل بکند.همچنین تمایل به طعم ها هم می توانند علامت شرایط فعلی بدن شخص یا کمبود ویتامین های مختلف یا مشکلات فعلی او باشند و تجویز گرمی و سردی برای یک نفر باید بسیار با احتیاط و با بررسی های چند جانبه صورت بگیرد تا عدم سازگاری آنچه تجویز شده و مزاج واقعی مراجعه کننده او را دچار مشکلات متعدد دیگر نکند.

توصیه می کنیم مقاله { علت سرد مزاجی زنان‏ ، پیشگیری و تدابیر آن در طب طبیعی } را مطالعه فرمائید.

بنا بر این بسیار مهم است که توجه داشته باشیم که اولا هر فرد یک مزاج جبلی و پایه دارد که خصوصیات آن بوضوح در ظاهر و فیزیک او قابل مشاهده است، دوم اینکه بررسی شرایط فعلی و مزاج ثانویه فرد بسیار مهم است و تشخیص وضعیت حال و دلایل بروز آن در زمان حاضر از تشخیص مزاج جبلی هم در برخی موارد  مهمتر است.

پس تعیین مزاج پایه یک چیز است و مزاج فعلی یک چیز دیگر. هر چند این دو مورد بشدت درهم تنیده و با هم در ارتباط هستند اما به دلیل عوارض و تاثیرات متفاوت خود، از یکدیگر قابل تفکیک بوده و در شرایط سنی، فصلی، جغرافیایی، و تغذیه ای خاص می توانند با هم تفاوت داشته و حتی بخشی از بدن دارای یک مزاج و بخش دیگر درگیر مزاج دیگری باشد.

مزاج دماغی یا روحی

در این قسمت مبحثی به نام مزاج دماغی مطرح می شود که جناب جرجانی و ابن سینا به آن بطور مفصل پرداخته اند.

در حقیقت بجز شرایط ظاهری و جسمی ، فاکتورهای دیگری از جمله سن، آب و هوا، اقلیم، عادات غذایی، فعالیت های شغلی، و هر آنچه از نظر روحی بر فرد فشار بیاورد یا شرایط روحی و روانی او را با دیگر افراد جامعه متفاوت کند، از جمله دغدغه ها، استرس ها و مشغله ها می توانند بر مزاج فرد اثر گذاشته و او را تحت تاثیر خود قرار دهند.

بخاطرتان هست که در مقاله دوم درباره تفاوت غذا به معنای عام و خاص صحبت کردیم و توضیح دادیم که غذا به معنای عام هر آن چیزی است که به وجود یک نفر، اعم از بدن و فکر او وارد می شود و روح او را تحت تاثیر خود قرار داده منجر به بروز رفتار و تفکرات خاص آن فرد خواهد شد؟

درحقیقت در بررسی مزاج هر فرد توجه به خصوصیات ظاهری او می تواند نیمی از مسیر شناخت مزاج او باشد اما نیم دیگر آن دقت در شرایط دماغی یا بقول امروزی ها مسائل روحی، فکری و پیرامونی او که رویهم سبک زندگی فرد را می سازند، می باشد.

باید بدانیم که سن و سالی که شخص در آن قرار داد فاکتور مهمی در تعیین و تغییر مزاج است. سنین کودکی و نوجوانی سنین دم است و مزاج به طور معمول گرم و تر است. دوران نوجوانی که دوران شور و حرارت و صرف انرژی زیاد است را دوران مزاج گرم و خشک می دانند. سنین میانسالی به دلیل ورود به دوران آرامش و ثبات، درحقیقت زمان رطوبت و سلطه ی سرما بر اندام ها و مزاج است. و در پایان، سنین کهنسالی با کم شدن رطوبت بدن سردی و خشکی در مزاج فرد انتظار می رود.

توصیه می کنیم مقاله { آنورگاسمی زنان از تشخیص تا درمان } را مطالعه فرمائید.

اما آیا این یک فرمول ثابت است و در مورد همه افراد صدق می کند؟ خیر

امروزه جوانان بسیاری با اضافه وزن های ناحیه شکمی و چاقی های نامتناسب در اندام ها دیده می شوند که با وجود قرار داشتن در سن جوانی و سلطه ی حرارت بر بدن، اما کم تحرکی، تجمع بلغم و سردی فراوان در بدن آنها مزاجشان را رو به سردی و رطوبت برده است.

یا می توان به فردی در سنین شصت سالگی اشاره کرد که علی رغم قرار داشتن در سنین سردی و رطوبت، پر حرارت، پر انرژی، با اندامی مناسب، و با سلامت ناشی از فعالیت کافی و تغذیه مناسب درحال لذت بردن از زندگی و فعالیت های اجتماعی خود است.

از طرف دیگر باید توجه داشته باشیم که نطفه ی هر کودکی که بسته می شود تاثیر مجموعه ای از سبک زندگی والدین،تغذیه ی آنها و شرایط مزاجی شان، سازنده و شکل دهنده یک انسان جدید خواهد بود. بنابراین باز هم تغذیه و سبک زندگی تعیین کننده می شود.

بنابراین در شناخت مزاج خود یا اطرافیانمان بسیار مهم است که تمام عوامل و فاکتورهای تعیین کننده را در نظر گرفته و به جمع بندی درستی در شناخت فرد برسیم.

بقول بسیاری از اساتید و حکمای علم طب طبیعی و ابن سینایی، مزاج شناسی از جمله علوم سهل و ممتنع است. و اتفاقا بسیاری فکر می کنند که با در نظر گرفتن چند مطلب ساده می توانند حکم به تعیین مزاج فرد بدهند. بی آنکه چند کلمه ای با او صحبت کرده باشند و موارد مختلف از جمله فاکتورهای روحی و مشغله ها و دغدغه ها او را بررسی کنند.

جمع‌بندی

در پایان لازم است اشاره ای هم به علومی بکنیم که حکما در تشخیص مزاج و بعضا بیماری هایی که شخص به دلیل خروج از تعادل طبیعی مزاج خود به آن دچار شده است از آن کمک می گیرند. این بخش در حقیقت همان علم medical sign   یا بررسی علایم بالینی فرد است که از بررسی رنگ و شکل ناخن، رنگ و شکل چشم و بعضا با دقت در قرنیه چشم که امروزه به روش الکترونیک و عکس برداری از آن انجام می شود، بررسی ادرار، عرق و فضولات بدن و حتی بررسی رنگ و شکل زبان بدست می آید و به طبیب کمک می کند تا مزاج فرد را دقیق تر تشخیص داده و مشکلاتی که بدن فرد را به دلیل غلبه مزاج احاطه کرده یا مستعد به آنهاست و هنوز جدی نشده و بروز ظاهری نکرده اند را تشخیص داده و به درمان آنها اقدام کند.

در مقاله بعد به مزاج محیط پیرامون و آنچه به طور روزمره با آن سروکار داریم خواهیم پرداخت.

 لیست مقالات هفت راز سلامت و سعادت   

اولین راز، مزاج شناسی

دومین راز، مزاج شناسی خودمان

سومین راز، شناخت مزاج اعضاء بدن

چهارمین راز، شناخت انگاره یا الگوی های مزاجی

 پنجمین راز، مزاج من چیست؟