آنچه خانم‌ها باید درباره اندومتریوز بدانند

آنچه خانم‌ها باید درباره اندومتریوز بدانند

اندومتریوز نوعی اختلال دردناک است و در این اختلال، بافتی مشابه بافتی که به‌ طور طبیعی در داخل رحم قرار دارد و اندومتر نامیده می‌شود، در خارج از رحم رشد می‌کند. اندومتریوز در اکثریت موارد با درگیر کردن تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی (فالوپ) و بافت لگن همراه است. در موارد نادر هم ممکن است که بافت شبه‌اندومتر به بافت‌هایی فراتر از لگن سرایت کند.

توصیه می کنیم مقاله { علت سوزش واژن، پیشگیری و درمان } را مطالعه فرمائید.

در اندومتریوز، بافت شبه‌اندومتر مانند بافت اندومتر اصلی عمل می‌کند؛ یعنی در هر چرخه قاعدگی دچار خون‌ریزی و حالت‌های مشابه دیگر می‌شود. اما چون این بافت هیچ راه خروجی برای بیرون آمدن از بدن ندارد، درون بدن گیر می‌کند. وقتی که اندومتریوز تخمدان‌ها را درگیر می‌کند، ممکن است که کیست‌هایی به نام اندومتریوم شکل بگیرند. بافت‌های اطراف بافت شبه‌اندومتر هم ممکن است که ملتهب شوند و در نهایت فرد به مشکلاتی مانند بافت جوشگاهی (زخم‌مانند) و چسبندگی دچار شود. در مشکل چسبندگی، بافت فیبروز با حالت غیرطبیعی‌ای مواجه می‌شود که بافت‌های لگن و اندام‌های دیگر را به یکدیگر می‌چسباند.

اندومتریوز می‌تواند باعث درد شود که گاهی اوقات شدید است و خصوصا در طول دوره‌های قاعدگی بیشتر تجربه می‌شود. مشکلات مربوط به باروری هم از دیگر مسائل اندومتریوز هستند. البته خوش‌بختانه شیوه‌های درمانی موثری هم برای مقابله با اندومتریوز وجود دارند.

اندومتریوز چه علایم و نشانه‌هایی دارد؟

علامت اولیه اندومتریوز، درد لگن است که اغلب با دوره‌های قاعدگی همراه می‌شود. اگرچه بسیاری از خانم‌ها مشکل گرفتگی (کرامپ) را در دوره‌های قاعدگی تجربه می‌کنند، اما خانم‌های مبتلا به اندومتریوز با درد بسیار شدیدتری نسبت به حالت عادی مواجه می‌شوند. ضمن این‌که درد برای این افراد به مرور زمان شدیدتر و بدتر می‌شود.

شایع‌ترین نشانه‌ها و علایم اندومتریوز عبارتند از:

• دوره‌های قاعدگی دردناک (دیسمنوره): درد و گرفتگی لگن ممکن است که قبل از دوره قاعدگی شروع شود و در چندین روز دوره قاعدگی شدت بیشتری بگیرد. فرد بیمار ممکن است که کمردرد و درد شکمی هم داشته باشد.
• درد هنگام رابطه جنسی: احساس درد در حین رابطه جنسی یا پس از آن نیز در موارد ابتلا به اندومتریوز شایع است.
• درد هنگام دفع مدفوع یا ادرار: فرد مبتلا به اندومتریوز به احتمال زیاد چنین علایمی را در طول دوره قاعدگی تجربه خواهد کرد.
• خون‌ریزی بیش از حد: ممکن است که فرد بعضا دوره‌های قاعدگی سنگین یا خون‌ریزی بین دوره‌ای را تجربه کند.
• ناباروری: گاهی اوقات اندومتریوز برای اولین بار در افرادی تشخیص داده می‌شود که به دنبال درمان ناباروری هستند.
• علایم و نشانه‌های دیگر: فرد مبتلا به اندومتریوز ممکن است که خستگی، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع را (خصوصا در دوره‌های قاعدگی) تجربه کند.

شدت درد لزوما در گروه شاخص‌های معتبر برای قطعی دانستن شدت و وسعت بیماری قرار نمی‌گیرد. ممکن است که کسی به اندومتریوز خفیف مبتلا باشد ولی به درد شدید دچار باشد یا این‌که به اندومتریوز پیشرفته مبتلا باشد ولی از نظر درد در وضعیت درد خفیف یا بدون درد قرار بگیرد.

گاهی اوقات هم پیش می‌آید که اندومتریوز با دیگر مشکلاتی که می‌توانند باعث درد لگن شوند، مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست تخمدان، اشتباه گرفته می‌شود. حتی احتمال اشتباه گرفتن اندومتریوز با سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) هم وجود دارد که با ابتلا به اسهال، یبوست و گرفتگی‌های شکمی همراه است. البته سندرم روده تحریک‌پذیر می‌تواند همراه با اندومتریوز وجود داشته باشد و همین اتفاق هم می‌تواند روند تشخیص را برای پزشکان سخت‌تر کند.

توصیه می کنیم مقاله { هفت راز سلامت و سعادت : اولین راز مزاج شناسی } را مطالعه فرمائید.

بیماری اندومتریوز چند مرحله دارد؟

اندومتریوز دارای چهار مرحله یا نوع است:

• حداقلی
• خفیف
• متوسط
• شدید

عوامل مختلفی در تعیین نوع یا مرحله اندومتریوز نقش دارند که عبارتند از محل، اندازه، تعداد و عمق کاشت بافت شبه‌اندومتریومی.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر با هر کدام از این نشانه‌ها و علائم مواجه شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید. اندومتریوز می‌تواند اختلال چالش‌برانگیزی برای شما باشد اما مراجعه زودهنگام به پزشک و تشخیص زودهنگام مشکل می‌تواند کنترل و مدیریت این علائم را راحت‌تر کند.

چرا به اندومتریوز مبتلا می‌شویم؟

اگرچه علت دقیق و قطعی اندومتریوز هنوز مشخص نیست، اما مشکلات احتمالی زیر می‌توانند شرایط ابتلا به اندومتریوز را تا حدودی برای شما روشن کنند:

• قاعدگی بازگشتی: خون قاعدگی (که حاوی سلول‌های اندومتریومی است) در قاعدگی بازگشتی از بدن خارج نمی‌شود و در نتیجه از طریق لوله‌های فالوپ دوباره به حفره لگن برمی‌گردد. این سلول‌های اندومتر به دیواره‌های لگن و سطوح اندامی لگن می‌چسبند و همان‌جا به رشد و ضخیم‌تر شدن ادامه می‌دهند. همین روند است که باعث خون‌ریزی ناشی از اندومتریوز در هر دوره قاعدگی می‌شود.
• دگرگونی سلول‌های صفاقی: متخصصان گمان می‌کنند که هورمون‌ها یا عناصری از سیستم ایمنی بدن باعث دگرگونی سلول‌های صفاقی درون شکم به سلول‌های شبه‌اندومتر می‌شوند.
• دگرگونی سلول‌های جنینی: هورمون‌هایی مانند استروژن می‌توانند باعث دگرگونی سلول‌های جنینی (سلول‌هایی که در اولین مراحل تکامل انسان شکل می‌گیرند) به سلول‌های شبه‌اندومتر در دوران بلوغ شوند.
• بافت جوشگاهی پس از جراحی: پس از انجام دادن جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی و سزارین، این امکان وجود دارد که سلول‌های اندومتریومی به شکاف جوشگاهی ناشی از جراحی متصل شوند.
• انتقال سلول‌های اندومتر: رگ‌های خونی یا سیستم بافت‌های مایع (لنفاوی) می‌توانند سلول‌های بافت اندومتر را به قسمت‌های دیگری از بدن منتقل کنند.
• اختلال سیستم ایمنی: وجود اختلال در سیستم ایمنی می‌تواند بدن را برای شناسایی و تخریب بافت‌های شبه‌اندومتری که بیرون از رحم شکل می‌گیرند، ناتوان سازد.
• عوامل ژنتیکی: اگر عوامل ژنتیکی و وراثتی در کار باشند، خود این عوامل می‌توانند باعث ابتلا به اندومتریوز شوند. در واقع، خانم‌هایی که یکی از اعضای نزدیک خانواده‌شان مبتلا به اندومتریوز است، بیشتر با احتمال ابتلا به این اختلال مواجه می‌شوند.

توصیه می کنیم مقاله { هفت راز سلامت و سعادت : اولین راز مزاج شناسی } را مطالعه فرمائید.

چه عواملی خطر ابتلا به اندومتریوز را افزایش می‌دهند؟

عوامل مختلفی می‌توانند بعضی از خانم‌ها را بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به اندومتریوز قرار دهند:

• هرگز بچه‌دار نشدن
• شروع قاعدگی در سنین پایین
• شروع یائسگی در سنین بالاتر
• چرخه‌های قاعدگی کوتاه (برای مثال، هر ۲۷ روز)
• دوره‌های قاعدگی سنگین و شدید که بیش از ۷ روز طول بکشد
• بالا بودن سطح هورمون استروژن در بدن یا ترشح استروژن برای سال‌های زیادتری در بدن
• پایین بودن شاخص توده بدن
• مبتلا بودن یکی از بستگان (مادر، خواهر و خاله) به اندومتریوز
• مبتلا بودن به هر نوع بیماری که در روند خروج طبیعی خون قاعدگی از بدن اختلال ایجاد کند
• وجود ناهنجاری در دستگاه تولید مثل
• زیاده‌روی در مصرف کافئین (به‌ دلیل بالا بردن سطح هورمون استروژن در بدن)
• نداشتن فعالیت بدنی و فعالیت ورزشی مناسب

توصیه می کنیم مقاله { علت ترشحات واژن } را مطالعه فرمائید

اندومتریوز معمولا چندین سال پس از شروع اولین قاعدگی شکل می‌گیرد. نشانه‌ها و علائم اندومتریوز هم می‌توانند همراه با دوران بارداری به‌طور موقتی بهبود پیدا کنند و حتی با دوران یائسگی کاملا از بین بروند. البته دریافت استروژن از راه‌های مختلف می‌تواند برطرف شدن اندومتریوز با شروع یائسگی را مختل کند.

اندومتریوز چه عوارضی ممکن است به دنبال داشته باشد؟

1. ناباروری

عارضه اصلی اندومتریوز، اختلال در باروری است. تقریبا یک‌سوم تا نیمی از زنان مبتلا به اندومتریوز با مشکلات مربوط به باروری و بارداری مواجه هستند. برای این‌که بارداری به‌درستی اتفاق بیفتد، تخمک باید از طریق لوله فالوپ عبور کند، با یک سلول اسپرم بارور شود و خودش را به دیواره رحم متصل کند تا روند رشد و تکامل بعدی را سپری کند. اما اندومتریوز می‌تواند لوله فالوپ را مسدود کند و مانع از ترکیب شدن تخمک و اسپرم شود. البته اندومتریوز می‌تواند از طریق آسیب رساندن به اسپرم یا تخمک هم اثرات مخربی برای باروری داشته باشد. با این‌حال، بسیاری از خانم‌های مبتلا به اندومتریوز خفیف تا متوسط هنوز هم می‌توانند باردار شوند و این دوران را با موفقیت پشت سر بگذارند. البته پزشکان در بعضی از موارد به خانم‌های مبتلا به اندومتریوز توصیه می‌کنند که بچه‌دار شدن را به تاخیر نیندازند چون مشکل اندومتریوز به مرور زمان شدت بیشتری می‌گیرد.

2. سرطان

احتمال ابتلا به سرطان تخمدان اساسا در میان خانم‌های مبتلا به اندومتریوز بیشتر از دیگران است. البته همچنان خطر مبتلا شدن به این سرطان برای این خانم‌ها نیز به‌طور کلی پایین است. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که اندومتریوز با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان همراه است، اما این خطر همچنان در رده نسبتا کم قرار می‌گیرد. نوع دیگری از سرطان هم به نام آدنوکارسینوم ناشی از اندومتریوز وجود دارد که اگرچه در گروه سرطان‌های نادر قرار می‌گیرد ولی ممکن است در سنین بالاتر برای افراد مبتلا به اندومتریوز اتفاق بیفتد.

درمان اندومتریوز چیست؟

قابل درک است که خانم‌های مبتلا به اندومتریوز پیش از هر چیزی فقط خواستار تسکین درد و دیگر علائم این اختلال باشند. این نکته را هم باید در نظر داشت که عدم درمان اندومتریوز می‌تواند زندگی عادی را واقعا مختل کند.

درمان اندومتریوز معمولا شامل تجویز دارو یا عمل جراحی می‌شود. البته رویکرد انتخابی شما و پزشک‌تان به شدت علایم و نشانه‌های اندومتریوز و همچنین تصمیم برای بارداری بستگی دارد. پزشکان معمولا در برخورد اولیه، رویکردهای درمانی محافظه‌کارانه را پیشنهاد می‌کنند و اگر در این مرحله به نتیجه نرسند، چاره‌ای جز عمل جراحی ندارند. علاوه بر این‌ها، واکنش‌ خانم‌های مختلف به روش‌های درمانی اندومتریوز با یکدیگر همسان نیست. پس پزشک به هر فرد کمک خواهد کرد که روش درمانی متناسب با خودش را پیدا کند.

توصیه می کنیم مقاله { سرطان پستان از تشخیص تا درمان } را مطالعه فرمائید.

ممکن است که تشخیص اندومتریوز و شروع روند درمانی آن در اولین روزها و هفته‌ها برای بعضی از خانم‌ها واقعا ناراحت‌کننده و ناامیدکننده باشد. با توجه به این‌که مشکلات باروری، درد و ترس از عدم بهبود این اختلال حقیقتا آزاردهنده است،‌ کنترل و مدیریتاندومتریوز می‌تواند از نظر روانی کار سختی باشد. بنابراین فرد بیمار باید اطلاعات و آگاهی خودش را درباره اندومتریوز بیشتر کند تا بیش از حد از این مشکل نترسد.