خوب شی مرجع آنلاین آموزش طب سنتی ایران
بی‌قاعدگی
آمنوره یا فقدان قاعدگی وقتی معنا پیدا می‌کند که یک یا چند دوره قاعدگی در زمان مقرر اتفاق نیفتد. خانم‌هایی که حداقل سه دوره قاعدگی را به صورت پشت سر هم از دست داده باشند یا دخترانی که دوران قاعدگی‌شان تا سن ۱۵ سالگی شروع نشده باشد، به آمنوره مبتلا هستند. در ادامه این مطلب به شما خواهیم گفت که آمنوره یا فقدان قاعدگی چه علائمی دارد و مهم‌ترین مسائل مربوط به آن چه مواردی هستند.
توصیه می کنیم مقاله {سردمزاجی زنان از تشخیص تا درمان} را مطالعه فرمائید.
علائم آمنوره
نشانه اصلی آمنوره، اتفاق نیفتادن دوره‌های قاعدگی است. بسته به علت آمنوره، ممکن است که شما نشانه‌ها و یا علائم دیگری را همراه با فقدان دوره‌های قاعدگی تجربه کنید:
- ترشح نوک پستان
- ریزش مو
- سردرد
- تغییرات در بینایی
- افزایش موهای زائد صورت
- درد لگن
- آکنه
انواع آمنوره
به طور کلی دو نوع آمنوره یا فقدان قاعدگی وجود دارد: اولیه و ثانویه.
آمنوره اولیه
آمنوره اولیه زمانی معنا پیدا می‌کند که دوره‌های قاعدگی در دوران بلوغ شروع نشوند. بر اساس دستورالعمل بسیاری از نهادهای معتبر بین‌المللی، اگر دوره قاعدگی تا سن ۱۶ سالگی شروع نشود، فرد باید به پزشک مراجعه کند. البته آمنوره اولیه بسیار کم اتفاق می‌افتد و برای مثال در کشوری مانند آمریکا به کمتر از ۰.۱ درصد از افراد محدود می‌شود.
آمنوره ثانویه
این نوع وقتی معنا می‌یابد که دوره قاعدگی شروع شود، اما سپس متوقف گردد. این حالت در دوران بارداری یا شیردهی طبیعی است، اما همچنان می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مختلفی باشد. یک دوره قاعدگی اتفاق‌نیفتاده معمولا نمی‌تواند از نشانه‌های ابتلا به مشکلات یا بیماری‌ها باشد، اگرچه افراد بسیاری پس از مواجهه با این حالت تست بارداری را انجام می‌دهند.
پزشکان معمولا زمانی آمنوره ثانویه را در نظر می‌گیرند که فرد در یکی از دو گروه زیر قرار بگیرد:
- قبلا دوره‌های قاعدگی منظمی داشته است اما حالا ۳ ماه متوالی هیچ اتفاقی نیفتاده است.
- قبلا دوره‌های قاعدگی نامنظمی داشته است اما حالا ۶ ماه متوالی هیچ اتفاقی نیفتاده است.
مهم‌ترین علت‌های آمنوره
آمنوره یا فقدان قاعدگی می‌تواند به علت‌های مختلفی اتفاق بیفتد. بعضی از این علت‌ها در طول زندگی خانم‌ها عادی هستند، درحالی که بعضی از آنها می‌توانند از عوارض جانبی داروها یا نشانه‌ای از مشکلات پزشکی باشند.
آمنوره طبیعی
ممکن است که خانم‌ها در طول زندگی‌شان، آمنوره یا فقدان قاعدگی را به علت‌های طبیعی زیر تجربه کنند:
- بارداری
- شیردهی
- یائسگی
پیشگیری از بارداری
ممکن است بعضی از خانم‌هایی که قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کنند، دوره قاعدگی برایشان اتفاق نیفتد. حتی پس از کنار گذاشتن استفاده از داروهای ضدبارداری خوراکی، ممکن است تا قبل از تخمک‌گذاری منظم و بازگشت قاعدگی مدتی طول بکشد. شیوه‌های ضدبارداری تزریقی یا کاشت‌شده مانند دستگاه‌های داخل رحمی نیز می‌توانند باعث ابتلا به آمنوره یا فقدان قاعدگی شوند.
داروها
بعضی از داروها می‌توانند باعث توقف دوره‌های قاعدگی شوند. برخی از انواع داروهای زیر شامل همین موارد هستند:
- داروهای ضدروان‌پریشی
- شیمی‌درمانی سرطان
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای فشار خون
- داروهای ضدآلرژی
عوامل مربوط به سبک زندگی
گاهی اوقات، عوامل مربوط به سبک زندگی در بروز آمنوره نقش دارند. برای مثال:
- کمبود وزن: کمبود وزن بیش از حد، یعنی حدود ۱۰ درصد کمتر از وزن طبیعی، بسیاری از عملکردهای هورمونی را در بدن دچار اختلال می‌کند و در نتیجه توانایی متوقف کردن تخمک‌گذاری را هم دارد. خانم‌هایی که به انواع اختلالات خوردن مانند آنورکسیا (بی‌اشتهایی عصبی) و بولیمیا (پُرخوری عصبی) مبتلا هستند، اغلب به دلیل همین تغییرات هورمونی غیرعادی با مشکل متوقف شدن دوره قاعدگی مواجه می‌شوند.
- زیاده‌روی در ورزش: خانم‌هایی که در پرداختن به فعالیت‌های ورزشی زیاده‌روی می‌کنند یا بیش از حد در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند که نیازمند آموزش سختگیرانه و شدید است (مانند باله)، ممکن است با اختلال در دوره قاعدگی تا حد آمنوره یا فقدان قاعدگی مواجه شوند. عوامل مختلفی در بروز این مشکل برای خانم‌های ورزشکار دخیل هستند: کاهش چربی بدن، استرس و مصرف انرژی شدید.
- استرس: تنش یا استرس روانی می‌تواند موقتا عملکرد هیپوتالاموس را تغییر دهد؛ یعنی همان قسمتی از مغز که هورمون‌های تنظیم‌کننده دوره قاعدگی را کنترل می‌کند. تخمک‌گذاری و قاعدگی هم ممکن است در اثر همین تغییرات متوقف شوند. دوره‌های قاعدگی منظم معمولا پس از کاهش استرس دوباره شروع می‌شوند.
عدم تعادل هورمونی
انواع بسیاری از مشکلات پزشکی می‌توانند باعث عدم تعادل هورمونی شوند و از این طریق در بروز آمنوره یا فقدان قاعدگی نقش داشته باشند:
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): این سندرم باعث شکل‌گیری سطح نسبتا زیاد و پایدار هورمون‌ها در بدن خانم‌ها می‌شود، در حالی که چرخه قاعدگی طبیعی با نوسانات هورمونی همراه است.
- نقص تیروئید: پُرکاری تیروئید یا کم‌کاری تیروئید، هر دو می‌توانند باعث بی‌نظمی‌های قاعدگی مانند آمنوره یا فقدان قاعدگی شوند.
- تومور هیپوفیز: وجود تومور غیرسرطانی (خوش‌خیم) در غده هیپوفیز می‌تواند در تنظیم هورمونی قاعدگی اختلال ایجاد کند.
- یائسگی زودرس: یائسگی معمولا از حوالی ۵۰ سالگی شروع می‌شود. اما برای برخی از خانم‌ها، تخمک‌های تخمدان قبل از ۴۰ سالگی رو به زوال می‌روند و در نتیجه چرخه قاعدگی متوقف می‌شود.
مشکلات ساختاری
وجود مشکلات مختلف در خود اندام‌های جنسی هم می‌تواند باعث ابتلا به آمنوره یا فقدان قاعدگی شود. مهم‌ترین این مشکلات به عبارت زیر هستند:
- اسکار رحمی: سندرم آشرمن، مشکلی که در آن بافت اسکار (جوشگاه) در پوشش رحم جمع می‌شود، گاهی اوقات می‌تواند پس از اتساع و کورتاژ (D&C)، سزارین یا درمان فیبروئیدهای رحمی اتفاق بیفتد. اسکارهای رحمی نمی‌گذارند که پوشش رحم به طور طبیعی رشد و پوست‌ریزی خودش را انجام دهد.
- فقدان اندام‌های تولیدمثل: گاهی اوقات مشکلاتی در دوران رشد جنینی اتفاق می‌افتند که در نهایت باعث تولد نوزاد دختر بدون داشتن بخش عمده‌ای از دستگاه تولید مثل مانند رحم، دهانه رحم یا واژن می‌شوند. این دختران به علت عدم شکل‌گیری دستگاه تولید مثل به صورت طبیعی، نمی‌توانند چرخه قاعدگی داشته باشند.
- ناهنجاری ساختاری واژن:انسداد واژن می‌تواند از خون‌ریزی‌های قابل مشاهده قاعدگی جلوگیری کند. در این حالت ممکن است نوعی غشاء یا جداره در واژن شکل بگیرد که راه خروج خون از رحم و دهانه رحم را مسدود می‌کند.
عوامل ژنتیکی
علت شایع ابتلا به آمنوره اولیه، سابقه خانوادگی تاخیر در قاعدگی است. با این‌حال، گاهی اوقات مشکل به عوامل ژنتیکی برمی‌گردد. مهم‌ترین مشکلات ژنتیکی که می‌توانند مانع از فعالیت طبیعی تخمدان‌ها شوند، به عبارت زیر هستند:
- سندرم ترنر
- سندرم عدم حساسیت به آندروژن (که باعث بالا رفتن سطح هورمون تستوسترون می‌شود)
- نقایص مولری
نقایص مولری با عدم شکل‌گیری کامل اندام‌های تولید مثل مشخص می‌شوند. در این وضعیت، رحم و لوله‌های فالوپ آن‌طور که باید شکل نمی‌گیرند.
سندرمی هم به نام سندرم راکی‌تانسکی وجود دارد که تخمدان‌ها، پستان‌ها و کلیتوریس در آن به درستی شکل می‌گیرند، اما دهانه واژن باز نمی‌شود و در نتیجه دهانه رحم و رحم نیز نمی‌توانند به درستی روند رشد و شکل‌گیری خودشان را سپری کنند. در این وضعیت، تکامل دستگاه تولید مثل بر اساس الگوی طبیعی پیش نمی‌رود و دوره قاعدگی هم امکان‌پذیر نخواهد بود.
توصیه می کنیم مقاله {هفت راز سلامت و سعادت، راز اول، مزاج شناسی} مطالعه فرمائید.
عوامل خطرساز آمنوره
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به آمنوره را افزایش دهند، شامل موارد زیر هستند:
- سابقه خانوادگی: اگر دیگر خانم‌ها در خانواده شما با مشکل آمنوره یا فقدان قاعدگی مواجه شده باشند، ممکن است که شما هم این مشکل را به ارث برده باشید یا مستعد ابتلا به آن باشید.
- اختلالات خوردن:اگر به اختلالات خوردن مانند آنورکسیا و بولیمیا مبتلا باشید، بیشتر از خانم‌های دیگر در معرض خطر ابتلا به آمنوره قرار می‌گیرید.
- ورزش‌های سخت:فعالیت‌های ورزشی سخت و شدید می‌توانند خطر ابتلا به آمنوره را بیشتر کنند.
مهم‌ترین عوارض آمنوره
- ناباروری: اگر بدن خانم‌ها تخمک‌گذاری نکند و دوره قاعدگی اتفاق نیفتند، آنان نمی‌توانند باردار شوند.
- پوکی استخوان: اگر آمنوره به علت کم بودن سطح استروژن اتفاق بیفتد، احتمالا فرد در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارد.
طرز تشخیص آمنوره
پزشکان ابتدا لگن را معاینه می‌کنند تا وجود هر گونه مشکل در اندام‌های تناسلی را بررسی کنند. اگر هرگز دوره قاعدگی را تجربه نکرده باشید، پزشکان می‌توانند پستان‌ها و اندام تناسلی شما را معاینه کنند تا ببینند که آیا تغییرات طبیعی بلوغ را تجربه کرده‌اید یا نه.
آمنوره یا فقدان قاعدگی می‌تواند نشانه مبنی بر مجموعه پیچیده‌ای از مشکلات هورمونی باشد. پیدا کردن علت زمینه‌ای و اصلی ممکن است به زمان زیادی نیاز داشته باشد و انجام دادن چندین آزمایش را ضروری سازد. تست‌های آزمایشگاهی متناسب با تشخیص آمنوره می‌توانند شامل این موارد باشند:
- آزمایش بارداری
- آزمایش عملکرد تیروئید
- آزمایش عملکرد تخمدان
- آزمایش پرولاکتین
- آزمایش هورمون مردانه
شیوه‌های درمان آمنوره
درمان فقدان قاعدگی یا آمنوره به علت زمینه‌ای و اصلی ابتلا به این مشکل بستگی دارد. در بعضی از موارد، داروهای ضدبارداری یا دیگر روش‌های هورمون‌درمانی می‌توانند چرخه‌های قاعدگی را مجددا شروع کنند. آمنوره ناشی از اختلالات تیروئید و هیپوفیز هم ممکن است با کمک دارو درمان‌پذیر باشد. اگر تومور یا انسداد ساختاری از علت‌های آمنوره باشد، شاید عمل جراحی ضرورت پیدا کند.
توصیه می کنیم مقاله {عفونت واژن ، دلیل و درمان} را مطالعه فرمائید.
پیشگیری از آمنوره
آمنوره به خودی خود یک بیماری نیست و علامت مشکل اساسی دیگری محسوب می‌شود. پس در درجه اول، آمنوره فقط تا آن‌جایی قابل پیشگیری است که علت زمینه‌ای و اساسی قابل پیشگیری باشد. با این‌حال، کسانی که مشکل ژنتیکی ندارند و می‌خواهند از بروز آمنوره در ادامه زندگی‌شان پیشگیری کنند، باید چند اصل ساده اما بسیار مهم را در طول زندگی‌شان جدی بگیرند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که در حال رعایت این اصول اساده هستند، اما واقعیت نشان می‌دهد که این‌طور نیست.
- حفظ وزن در محدوده سالم
- تغذیه بر اساس رژیم غذایی متعادل و سالم
- ورزش کردن به طور منظم و با فشار کم
- کنترل استرس و دوری از موقعیت‌های استرس‌زا
منبع: Mayo Clinic
