میگرن: علایم و درمان
میگرن چیست؟
حتما شما هم بارها و بارها کلمه «میگرن» را شنیدهاید ولی ممکن است اطلاعات جامعی درباره آن نداشته باشید. اول از همه باید بپرسیم که میگرن چیست؟ میگرن میتواند باعث شکلگیری درد نبضدار یا احساس ضربان در یک طرف سر شود. سردرد میگرنی در اغلب موارد با حالت تهوع، استفراغ و حساسیت شدید نسبت به نور و صدا همراه است. حملات میگرن هم ممکن است ساعتها یا حتی روزها ادامه داشته باشند و دردهای ناشی از میگرین هم ممکن است آنچنان شدید شوند که فعالیتهای روزانه را مختل کنند.
بعضی از افراد مبتلا به سردردهای میگرنی، قبل از شروع سردرد میگرنی یا همراه با این سردردها، نوعی علامت هشداردهنده را تجربه میکنند که تحت عنوان «هاله» شناخته میشود. امروزه داروها میتوانند از وقوع بعضی حملات میگرنی جلوگیری کنند و شدت درد ناشی از آنها را کاهش دهند. استفاده از داروهای مناسب همراه با تغییر دادن بعضی از جنبههای سبک زندگی و کمک گرفتن از درمانهای خانگی میتواند به تسکین مشکلات ناشی از میگرن کمک کند.
توصیه می کنیم مقاله {۱۰ فرمان برای حفظ سلامت در قرنطینه خانگی} فرمایید.
علایم میگرن
میگرن که اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل دوران بزرگسالی شروع میشود، میتواند ۴ مرحله داشته باشد که عبارتند از پرودروم (پیشحمله)، هاله، حمله میگرنی و پستدروم (پس از حمله). البته همه افراد مبتلا به میگرن لزوما تمامی این مراحل را تجربه نمیکنند.
پرودروم (پیشحمله)
فرد مبتلا به سردرد میگرن، یک یا دو روز قبل از میگرن متوجه تغییرات جزئیای میشود که وقوع حملات میگرن یا سردرد میگرن در آینده نزدیک را هشدار میدهند. این تغییرات عبارتند از:
یبوست، تغییرات خلقوخویی (از افسردگی تا سرخوشی یا افوریا)، هوسهای غذایی، سفت شدن گردن، افزایش تشنگی و دفع ادرار، خمیازههای مکرر و هاله.
اورا (هاله)
برای بعضی از افراد ممکن است که اورا (هاله) قبل یا در حین سردرد میگرن اتفاق بیفتد. هالهها از علائم برگشتپذیر سیستم عصبی هستند و معمولا خصلت بصری دارند، اما میتوانند اختلالات دیگری را هم شامل شوند. هر کدام از علائم میگرن معمولا بهصورت تدریجی آغاز میشود، طی چند دقیقه پیشرفت میکند و بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد.
نمونههایی از هالههای میگرنی عبارتند از:
- پدیدههای بصری مانند دیدن اشکال مختلف، لکههای روشن یا تشعشعات نور.
- از دست دادن بینایی
- احساس سوزن سوزن شدن در بازوها یا ساقهای پاها
- ضعف یا بیحسی در صورت یا یک طرف بدن
- صحبت کردن با سختی و دشواری
- شنیدن صداها یا موسیقی
- تکانهای سریع و غیرقابل کنترل یا دیگر انواع حرکتها
حمله
سردرد میگرن در صورت درمان نشدن، معمولا بین ۴ تا ۷۲ ساعت طول میکشد. اینکه حملات میگرن هرچند وقت یکبار اتفاق میافتد، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. همیشه امکان دارد که میگرن خیلی بهندرت طی یک ماه نمایان شود یا دقیقا برعکس، چندین و چند بار در ماه بروز داشته باشد. فرد مبتلا به میگرن در طی حملات میگرنی ممکن است با حالتهای زیر مواجه شود:
- درد معمولا در یک طرف سر، اما اغلب در دو طرف سر
- دردی که نبض یا ضربان دارد
- حساسیت به نور، صدا و گاهی اوقات حتی بو و لمس شدن
- حالت تهوع و استفراغ
پس از حمله
ممکن است که فرد بیمار تا چند روز بعد از حمله میگرن احساس بیحالی، سردرگمی و از کار افتادگی داشته باشد. البته بعضی افراد هم حالت سرخوشی و شادی را در فاصله چند روز پس از حمله میگرن گزارش کردهاند. با اینحال، حرکات ناگهانی سر پس از پایان حمله میتواند دوباره درد را در درجاتی خفیفتر بازگرداند.
توصیه می کنیم مقاله {هفت راز سلامت و سعادت از منظر طب سنتی- راز اول} فرمایید.
علل میگرن
مشخص شدن اینکه میگرن چیست، بیشتر از همه به معین کردن علتهای وقوع آن بستگی دارد. اگرچه علتهای شکلگیری میگرن هنوز کاملا شناخته نشدهاند، اما به نظر میرسد که عوامل ژنتیکی و محیطی دارای نقش مهمی در این مشکل هستند. گاهی اوقات هم عدم تعادل در بیوشیمی مغز میتواند باعث شکلگیری میگرن شود، مانند مواردی که سروتونین (هورمون تنظیمکننده درد در سیستم عصبی) مشکلی دارد. از میان دیگر انتقالدهندههای عصبی دخیل در دردهای میگرنی میتوان به «پپتید مرتبط با ژن کلسیتونین» (CGRP) اشاره کرد.
مهمترین محرکهای میگرن به ترتیب زیر هستند:
تغییرات هورمونی در زنان:
نوسانات استروژن، مثلا قبل یا در حین دوره قاعدگی، بارداری و یائسگی.
نوشیدنیها:
زیادهروی در مصرف نوشیدنیهای کافئیندار، خصوصا قهوه.
محرکهای حسی:
نورهای شدید مصنوعی یا نور شدید خورشید و همچنین صداهای بسیار بلند؛ بوهای تند و غلیظ مانند بوی عطر، ادکلن، تینر رنگ، دود سیگار و… .
تغییر در الگوی خواب:
کمبود خواب، بیش از حد خوابیدن و جتلگ.
عوامل جسمانی:
فشار بدنی شدید مانند رابطه زناشویی.
تغییرات آبوهوایی:
تغییرات دمایی ناشی از تغییر فصلها یا تغییر در فشار هوا.
داروها:
داروهای ضدبارداری خوراکی و داروهای وازودیلاتور (گشادکننده رگ) مانند نیتروگلیسرین.
غذاها:
پنیرهای کهنه و همچنین غذاهای شور و فرآوریشده.
افزودنیها خوراکی:
شیرینکنندههایی مانند آسپارتام و نگهدارنده معروفی بهنام مونوسدیم گلوتامات (MSG).
تشخیص میگرن
اگر به میگرن مبتلا باشید یا سابقه خانوادگی ابتلا به میگرن داشته باشید، پزشکان متخصص مغز و اعصاب به احتمال زیاد تشخیص میگرن را براساس سابقه پزشکی، علائم و همچنین معاینات جسمی و عصبشناختی انجام خواهند داد.
اگر وضعیت بیمار غیرعادی و پیچیده باشد یا اگر ناگهان شدت بگیرد، پزشکان تستهایی را برای بررسی علتهای دیگر درد در ناحیه سر در نظر میگیرند:
MRI:
اسکن MRI به پزشکان در تشخیص تومورها، سکته مغزی، خونریزی در مغز، عفونت و دیگر مشکلات احتمالی مغز و سیستم عصبی کمک میکند.
سیتی اسکن:
این روش بررسی هم به پزشکان در تشخیص تومورها، عفونتها، آسیبهای مغزی، خونریزی در مغز و دیگر مشکلات احتمالی مرتبط با سردرد کمک میکند.
درمان میگرن
درمان میگرن با هدف متوقف کردن علائم آن و پیشگیری از وقوع حملات بعدی انجام میگیرد. تا به امروز هم داروهای بسیاری برای درمان میگرن با همین هدف طراحی شدهاند. داروهای مورد استفاده برای مبارزه با میگرن به دو گروه کلی تقسیم میشوند:
داروهای تسکیندهنده درد:
این داروها به عنوان درمان خاموشکننده حمله میگرنی استفاده دارند؛ یعنی در طول حملات میگرن مصرف میشوند و برای متوقف کردن علایم سردردهای میگرنی طراحی شدهاند.
داروهای پیشگیرانه:
این نوع از داروها باید بهطور منظم و اغلب هم روزانه مصرف شوند تا شدت سردردهای میگرنی یا سردرد شدید ناشی از میگرن را کمتر کنند و همچنین تعداد دفعات وقوع آنها در طول هر ماه را کاهش دهند.
گزینههای درمانی هر فرد براساس شدت و دفعات وقوع سردردهای میگرنی انتخاب میشود. بنابراین عواملی مانند داشتن یا نداشتن حالت تهوع و استفراغ همراه با سردرد شدید یا سردرد میگرن، نقشی در انتخاب گزینه درمانی ندارد.
داروهای تسکیندهنده
داروهای تسکیندهنده درد یا مسکّن وقتی بهترین عملکرد خودشان را دارند که همزمان با نمایان شدن اولین نشانه میگرن احتمالی مصرف شوند؛ یعنی بهمحض شروع اولین نشانه یا علامت میگرن. داروهایی که برای این کار کاربرد دارند به ترتیب زیر هستند:
مسکّنها:
این داروهای بدون نسخه شامل آسپرین یا ایبوپروفن هستند. البته اگر این داروها برای طولانیمدت مصرف شوند، خودشان میتوانند مشکل سردردهای ناشی از زیادهروی در مصرف دارو را ایجاد کنند و حتی باعث شکلگیری زخم و خونریزی در دستگاه گوارشی شوند.
داروهای مسکّنی که از ترکیب کافئین، آسپرین و استامینوفن ساخته شدهاند نیز میتوانند موثر باشند، اما معمولا فقط برای دردهای خفیف میگرین نتیجهبخش هستند.
تریپتانها:
این داروها در گروه داروهای تجویزی قرار میگیرند و شامل داروهایی مانند سوماتریپتان و ریزاتریپتان میشوند. وظیفه سوماتریپتان و دیگر انواع تریپتانها این است که گذرگاههای درد را در مغز مسدود کنند. امروزه انواع تریپتانها در قالب قرص، ماده تزریقی یا اسپریهای استنشاقی در دسترس هستند. البته این داروها برای کسانی که در معرض خطر سکته مغزی یا حمله قلبی قرار دارند، مناسب نیستند.
دیهیدروگوتامینها:
دیهیدروگوتامینها در قالب ماده تزریقی یا اسپری استنشاقی طراحی شدهاند. اگر این داروها در فاصله کوتاهی پس از شروع علائم میگرن در افرادی مصرف شوند که میگرن آنها عمدتا بیشتر از ۲۴ ساعت طول میکشد، بیشترین اثربخشی را خواهند داشت. البته از عوارض جانبی این داروها میتوان به تشدید حالت تهوع و استفراغ ناشی از میگرن اشاره کرد.
افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر، فشار خون بالا و بیماریهای کلیوی و کبدی باید از مصرف دیهیدروگوتامینها خودداری کنند.
لاسمیدیتان:
این قرص خوراکی جدید برای درمان میگرن همراه با هاله یا بدون هاله تایید شده است. لاسمیدیتان در آزمایشات دارویی توانسته است که درد، حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا را بهطرز قابل توجهی تسکین دهد. البته این دارو میتواند اثر آرامبخش داشته باشد و سبب سرگیجه شود. پس کسانی که از لاسمیدیتان استفاده میکنند، حداقل تا ۸ ساعت نباید رانندگی یا کار با ماشینآلات را انجام دهند. ضمن اینکه این دارو نباید همزمان با داروها یا ترکیباتی که سیستم عصبی مرکزی را تحت فشار میگذارند، مصرف شود.
داروهای مخدر:
افراد مبتلا به میگرنی که نمیتوانند از دیگر داروهای میگرنی استفاده کنند، میتوانند از داروهای مخدر کمک بگیرند. در این بین، انواع حاوی کدئین میتواند اثربخشی بهتر برای آنان داشته باشد. با توجه به اینکه این داروها بسیار اعتیادآور هستند، فقط در صورت نتیجهبخش نبودن دیگر درمانها مورد استفاده قرار میگیرند.
داروهای ضدتهوع:
این داروها میتوانند در صورتی میتوانند به بیمار کمک کنند که میگرن همراه با هاله، با حالت تهوع و استفراغ نیز همراه باشد. داروهای ضدتهوع شامل مواردی مانند متوکلوپرامید، کلرپرومازین و پروکلرپرازین هستند. البته این داروها باید همراه با داروهای تسکیندهنده درد مصرف شوند.
داروهای جدید:
Ubrogepant جزو نسل جدید داروهایی است که برای درمان سردردی شدید در میگرنهای حاد همراه با هاله یا بدون هاله در بزرگسالان طراحی شده است. البته از عوارض جانبی آن میتوان به خشکی دهان، حالت تهوع و خوابآلودگی بیش از حد اشاره کرد. ضمن اینکه Ubrogepant نباید همراه با داروهای حاوی مهارکننده قوی CYP3A4 مصرف شود.
توصیه می کنیم مقاله {تغذیه مناسب جهت پیشگیری و درمان افت فشار خون} را مطالعه فرمایید.
منبع: Mayo Clinic