خوب شی مرجع آنلاین آموزش طب سنتی ایران
بیضه نزول نکرده در نوزادان پسر چه علایمی دارد؟ عواقب عدم تشخیص و درمان این بیماری چیست؟
بیضه نزول‌نکرده یا نهان‌بیضگی که در میان پزشکان به کریپتورکیدیسم شهرت دارد، در شرایطی معنا پیدا می‌کند که بیضه قبل از تولد به جایگاه مناسب و اصلی خودش، یعنی کیسه پوستی زیر آلت تناسلی (اسکروتوم)، منتقل نشود. معمولا فقط یکی از بیضه‌ها دچار چنین مشکلی می‌شوند اما حدودا در ۱۰ درصد از موارد نیز هر دو بیضه، مشکل نزول‌نکردگی پیدا می‌کنند. نهان‌بیضگی به طور کلی در گروه مشکلات غیرشایع قرار می‌گیرد اما در میان نوزادان پسر نارس شیوع بیشتری دارد. اگر پسربچه شما دارای بیضه یا بیضه‌های نزول‌نکرده باشد و مشکلش در حدی باشد که به طور خودبه‌خود اصلاح نشود، عمل جراحی می‌تواند بیضه را به درون کیسه پوستی اصلی منتقل کند؛ در غیر این صورت، عدم درمان این مشکل می‌تواند به عوارضی مانند ناباروری و سرطان بیضه در دوران بزرگسالی منجر شود.
توصیه می کنیم مقاله { چگونه با کودکان در مورد مسائل جنسی صحبت کنیم } را مطالعه نمائید.
بیماری بیضه نزول نکرده چه علامت‌هایی دارد؟
اصلی‌ترین و اساسی‌ترین علامت بیضه نزول‌نکرده، مشاهده نکردن یا لمس نکردن بیضه در جایی است که به طور طبیعی باید باشد. هنگام رشد جنین در رحم، بیضه‌ها در شکم نوزاد شکل می‌گیرند اما در طول ۲ ماه پایانی رشد جنینی، بیضه‌ها به‌تدریج از شکم جنین خارج می‌شوند. این تغییر جایگاه از طریق گذرگاه لوله‌مانندی در کشاله ران (کانال اینگوئینال) انجام می‌گیرد و در نهایت بیضه‌ها به کیسه پوستی طبیعی‌شان منتقل می‌شوند. بنابراین در موارد ابتلا به بیضه نزول‌نکرده، این فرآیند متوقف می‌شود یا به تعویق می‌افتد. اگر پزشک نتواند بیضه نزول‌نکرده را لمس کند، ممکن است یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:
- حالت شکمی: در غیرشایع‌ترین و بعیدترین حالت، بیضه‌های نزول‌نکرده در شکم کودک هستند.
- حالت کشاله ران یا اینگوئینال: بیضه به کانال اینگوئینال منتقل شده است ولی نه به شکلی که با دست لمس‌شدنی باشد.
- حالت آتروفیک یا غایب: بیضه بسیار کوچک است یا اصلا شکل نگرفته است.
چه موقع برای نهان بیضگی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بیضه نزول‌نکرده معمولا زمانی تشخیص داده می‌شود که نوزاد پسر پس از تولد مورد معاینه بدنی قرار گیرد. اگر چنین مشکلی تشخیص داده شد، از پزشک بپرسید که پسر شما باید طبق چه دوره‌های زمانی خاصی مورد معاینه مجدد قرار بگیرد. اگر بیضه تا ۴ماهگی نوزاد پسر به کیسه پوستی طبیعی‌اش منتقل نشده باشد، این مشکل به احتمال زیاد به‌خودی‌خود اصلاح نخواهد شد.
درمان بیضه نزول‌نکرده در مواقعی که پسر هنوز در دوران نوزادی است، می‌تواند خطر مواجهه با عارضه‌های مختلف مانند ناباروری و سرطان بیضه را در دوران‌های بعدی زندگی کاهش دهد. پسران بزرگ‌تر (یعنی پس از دوران نوزادی تا پیش از دوران نوجوانی) که در زمان تولد دارای بیضه‌های نزول‌کرده طبیعی بوده‌اند، ممکن است که بعدا یکی از بیضه‌های‌شان را از دست بدهند. چنین اتفاقی می‌تواند نشان‌دهنده یکی از مشکلات زیر باشد:
- بیضه جمع‌شونده: بیضه در این حالت بین کیسه پوستی و کشاله ران حرکت می‌کند و ممکن است که به‌سادگی توسط پزشک و با دست درحین معاینه بدنی به کیسه پوستی طبیعی‌اش هدایت شود. این حالت غیرطبیعی نیست و به علت نوعی رفکلس عضلانی در کیسه پوستی اتفاق می‌افتد.
- بیضه بالارونده: بیضه در این حالت به کشاله ران بازگشت می‌کند و نمی‌توان با کمک دست و به‌سادگی آن را به کیسه پوستی طبیعی‌اش بازگرداند.
اگر متوجه هرگونه تغییرات خاصی در اندام تناسلی پسرتان شدید یا نسبت به رشد دستگاه تناسلی‌اش نگرانی خاصی داشتید، حتما این موضوعات را با پزشک در میان بگذارید.
توصیه می کنیم مقاله { نشانه های بلوغ زودرس در کودکان } را مطالعه نمائید.
چرا بیضه بعضی از پسربچه‌ها دچار این مشکل می‌شود؟
علت قطعی و دقیق شکل‌گیری بیضه‌های نزول‌نکرده هنوز مشخص نیست. ترکیبی از عوامل متعدد مانند ژنتیک، سلامت مادر و دیگر عوامل محیطی می‌تواند باعث اختلال در هورمون‌ها شود، تغییرات فیزیکی به‌وجود بیاورد و حتی اختلالاتی در فعالیت عصبی ایجاد کند که همگی بر رشد بیضه‌ها اثرات منفی برجا می‌گذارند.
کدام عوامل می‌توانند خطر بروز این مشکل را افزایش دهند؟
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به بیضه نزول‌نکرده را در نوزادان پسر افزایش دهند، به عبارت زیر هستند:
- کم‌وزنی هنگام تولد
- تولد زودهنگام (نارس بودن)
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیضه نزول‌نکرده یا مشکلات دیگر در زمینه رشد و تکامل دستگاه تناسلی
- مشکلاتی که در دوره جنینی می‌توانند رشد جنین را مختل کنند، ازجمله سندرم داون یا نقص دیواره شکم
- مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری
- سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری یا قرار گرفتن مادر در معرض دود سیگار
- قرار گرفتن والدین در معرض سموم مختلف و آفت‌کش‌ها
این بیماری با چه عوارضی همراه است؟
برای این‌که بیضه‌ها مراحل تکامل را به‌صورت طبیعی سپری کنند و کارکرد مناسبی داشته باشند، اساسا به دمای پایین‌تری نسبت به دمای طبیعی بدن نیاز دارند. کیسه پوستی بیضه‌ها (اسکروتوم) همین دمای خنک‌تر و پایین‌تر را فراهم می‌کند. عوارض ناشی از نهان‌بیضگی یا نزول‌نکردگی بیضه به عبارت زیر هستند:
- سرطان بیضه: سرطان بیضه معمولا در سلول‌های بیضه‌ای شروع می‌شود که اسپرم نابالغ تولید می‌کنند. این‌که چرا این سلول‌ها به شکل‌گیری سرطان کمک می‌کنند هنوز روشن و مشخص نیست. بنابراین، مردانی که مبتلا به بیضه نزول‌نکرده هستند، با خطر بالای ابتلا به سرطان بیضه نیز مواجه می‌شوند. توجه داشته باشید که چنین خطری برای افراد دارای بیضه نزول‌نکرده واقع‌شده در شکم بیشتر از افرادی است که بیضه نزول‌نکرده واقع‌شده در کشاله ران دارند یا هر دو بیضه‌شان مشکل نزول‌نکردگی دارد.
- مشکلات باروری: مشکلاتی مثل کم‌تعداد بودن اسپرم، پایین بودن کیفیت اسپرم و کاهش قوای باروری، اساسا بیشتر از دیگران در مردان دارای بیضه نزول‌نکرده اتفاق می‌افتد. این مشکل نیز می‌تواند به‌علت رشد و تکامل غیرطبیعی بیضه باشد و در صورت درمان نشدن مشکل در طولانی‌مدت، ممکن است شدت بیشتری به خود بگیرد.
- پیچ‌خوردگی بیضه: پیچ‌خوردگی بیضه براساس پیچ‌خوردگی بند بیضه (spermatic cord) مشخص می‌شود که حاوی رگ‌های خونی، عصب‌ها و لوله‌ای است که مایع منی را از بیضه به آلت تناسلی مردانه منتقل می‌کند. این مشکل دردناک و آزاردهنده، روند خون‌رسانی به بیضه را مسدود می‌کند. اگر پیچ‌خوردگی بیضه به‌موقع درمان نشود، می‌تواند حتی به از‌دست‌دادن بیضه منجر گردد. پیچ‌خوردگی بیضه در موارد ابتلا به بیضه نزول‌نکرده یا نهان‌بیضگی حدودا ۱۰ برابر بیشتر از حالت عادی اتفاق می‌افتد.
- آسیب بافت بیضه: اگر بیضه در کشاله ران واقع شود، ممکن است که در اثر فشار واردشده به استخوان شرمگاهی آسیب ببیند.
- فتق اینگوئینال یا فتق رانی: اگر دهانه و شکاف میان شکم و کانال اینگوئینال بیش از حد سست و شُل باشد، بخشی از روده‌ها می‌توانند به داخل کشاله ران فشار وارد کنند.
توصیه می کنیم مقاله { سردمزاجی زنان از تشخیص تا درمان } را مطالعه نمائید.
پزشکان چگونه بیماری نهان بیضگی را تشخیص می‌دهند؟
اگر پسر شما دارای بیضه نزول‌نکرده باشد، پزشک می‌تواند شیوه‌های مختلفی را برای تشخیص و تعیین درمان‌های احتمالی در نظر بگیرد:
- لاپاروسکوپی: در این شیوه یک لوله کوچک دوربین‌دار از طریق یک بُرش کوچک وارد شکم فرد مورد نظر می‌شود. لاپاروسکوپی برای تعیین محل بیضه‌های داخل‌شکمی انجام می‌گیرد.
نکته مهم این است که پزشک می‌تواند درحین انجام دادن همین روند شبیه به جراحی، مشکل بیضه نزول‌نکرده را برطرف کند اما در بعضی از موارد هم انجام دادن جراحی‌های تکمیلی ضرورت می‌یابد. از سوی دیگر، لاپاروسکوپی می‌تواند با تشخیص این حالت‌ها نیز همراه باشد: عدم وجود بیضه یا تشخیص وجود بقایای کوچک و ناچیزی از بافت‌‌های بیضه‌ای بدون عملکرد که در این صورت، جداسازی این بقایا ضروری است.
- جراحی باز: در جراحی باز، شکم یا کشاله ران با استفاده از بُرش‌های دقیق و بزرگ باز می‌شود. گاهی اوقات انجام دادن جراحی باز واقعا ضرورت دارد.
اگر پزشک پس از تولد نوزاد نتواند هیچ بیضه‌ای را در کیسه بیضه (اسکروتوم) تشخیص دهد، می‌تواند آزمایش‌های یا معاینات تکمیلی را با این هدف تجویز کند که احتمال عدم وجود بیضه‌ها به‌طور کلی را مورد بررسی قرار دهد. در بعضی از موارد که با عدم وجود بیضه‌ها همراه هستند، عدم تشخیص صحیح یا کامل این حالت و همچنین عدم درمان مشکل، احتمال ابتلا به بیماری‌های جدی و خطرناک پس از تولد را افزایش می‌دهد. این نکته را هم باید اضافه کرد که معاینات مبتنی بر تصویربرداری مانند سونوگرافی و MRI معمولا برای تشخیص بیضه‌های نزول‌نکرده پیشنهاد نمی‌شوند.
پزشکان چگونه بیماری بیضه نزول‌نکرده را درمان می‌کنند؟
هدف از درمان بیضه نزول‌نکرده، انتقال بیضه به محل مناسب و طبیعی‌اش در کیسه پوستی بیضه‌ها است. درمان این مشکل پیش از یک‌سالگی نوزاد می‌تواند خطر ابتلا به عوارض ناشی از بیضه نزول‌نکرده را (ازجمله ناباروری و سرطان بیضه) کاهش دهد. هرچه درمان بیضه نزول‌نکرده زودتر انجام شود، بهتر است، اما توصیه می‌شود که جراحی‌های مناسب برای درمان این مشکل پیش از رسیدن نوزاد به سن ۱۸ماهگی انجام شوند.
چه کمکی از دست خودمان برمی‌آید؟
ابتلا به مشکل نهان‌بیضگی یا بیضه نزول‌نکرده می‌تواند فرد را نسبت به وضعیت بدنش حساس کند. تفاوت‌های ناشی از این مشکل نیز کودکان را با اضطراب شدید در میان گروه هم‌سالان و هم‌مدرسه‌ای‌ها مواجه می‌کند. با این‌حال، رعایت توصیه‌های زیر می‌تواند احتمال بروز این مشکلات را کاهش دهد:
- به فرزندتان بیاموزید که از کلمات درست و به‌جا برای صحبت کردن درباره بیضه‌ها و کیسه بیضه‌ها (اسکروتوم) استفاده کند.
- به کودک توضیح دهید که از بین رفتن یکی از بیضه‌ها یا حتی هر دوی آنها چه معنایی دارد و همچنین به او بگویید که در این شرایط هم او همچنان یک انسان سالم خواهد بود.
- به او یادآوری کنید که ذاتا مریض نیست یا همواره در معرض خطر قرار ندارد.
- با او درباره انتخاب کردن گزینه‌های مختلف درمانی (مانند بیضه مصنوعی) صحبت کنید.
- به او کمک کنید که در صورت مواجه شدن با سوالات دیگران یا موقعیت‌های دشوار، واکنش یا پاسخ مناسبی انتخاب کند.
- لباس‌هایی برای او بخرید که باعث جلب توجه دیگر هم‌سالان او در مواقع خاصی مانند زنگ‌های ورزش و بازی نشود.
- نشانه‌های نگرانی و خجالت‌زدگی کودک مانند عدم شرکت در بازی‌های گروهی و ورزشی را رصد کنید و در راستای حل مشکل او گام بردارید. در این مسیر می‌توانید از مشاوره روان‌شناسان یا روان‌پزشکان کودک و نوجوان نیز استفاده کنید.
